ตีเมียเมื่อย่าง ๑

Dendrotrophe buxifolia (Blume) Miq.

พืชกึ่งเบียน เป็นพุ่มตั้งตรงหรือเป็นไม้เถามีเนื้อไม้ กิ่งอ่อนสีเขียวอมเหลือง แบนและบิด ใบเดี่ยว เรียงเวียนห่างรูปรี รูปไข่กลับ หรือรูปช้อน ช่อดอกคล้ายช่อกระจุก ออกตามซอกใบ หรือออกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนงตามรอยแผลนูนตามกิ่ง ดอกสมบูรณ์เพศ สีเขียวอมเหลือง ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงค่อนข้างกลม สุกสีดำ เมล็ดขนาดเล็ก เป็นพู

ตีเมียเมื่อย่างชนิดนี้เป็นพืชกึ่งเบียน เป็นพุ่มตั้งตรงหรือเป็นไม้เถามีเนื้อไม้ กิ่งอ่อนสีเขียวอมเหลือง แบนและบิด มีผงตามผิว กิ่งแก่สีน้ำตาล รูปคล้ายทรงกระบอกพบบ้างที่ยังคงมีลักษณะแบนแบบกิ่งอ่อน เปลือกเรียบมีตุ่มประปราย

 ใบเดี่ยว เรียงเวียนห่าง บางครั้งร่วงง่าย รูปรี รูปไข่กลับ หรือรูปช้อน กว้าง ๐.๓-๒.๕ ซม. ยาว ๑.๓-๔.๕ ซม. ปลายมนหรือเกือบแหลม โคนรูปลิ่มแคบ ขอบเรียบสีเขียวอมเหลือง แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนังและเปราะเส้นโคนใบ ๒-๓ เส้น เห็นไม่ชัด ก้านใบยาว ๓-๗ มม. เป็นเหลี่ยม มีครีบ

 ช่อดอกคล้ายช่อกระจุก ออกตามซอกใบ ช่อดอกดกออกตลอดกิ่งทั้งที่กิ่งอ่อนและกิ่งแก่ กิ่งละมากกว่า ๑๐ ช่อ หรือออกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนงตามรอยแผลนูนตามกิ่ง ช่อละประมาณ ๑๐ ดอก ช่อแยกแขนงมีก้านช่อดอกสั้นมาก แกนกลางช่อกว้าง ๐.๕-๐.๘ มม. ยาว ๔-๘ มม. ที่โคนก้านมีวงใบประดับ ๕ ใบ เรียงซ้อนเหลื่อมกันและพบใบประดับเดี่ยว ๆ ตลอดความยาวของแกน ใบประดับรูปคล้ายสามเหลี่ยม กว้าง ๐.๔-๐.๖ มม. ยาว ๐.๕-๐.๖ มม. ขอบมีขนอุย ช่อดอกย่อยที่อยู่ตามแนวแกนกลางมีก้านช่อสั้นมาก มีใบประดับตลอดความยาว


ของแกนและมีวงใบประดับที่โคน ต่อมามีดอกตูมเกิดตามซอกของใบประดับเหล่านี้ ซึ่งเป็นรูปแบบการเกิดดอกที่อาจเกิดซ้ำ ๆ กันได้หลายครั้ง ดอกสมบูรณ์เพศสีเขียวอมเหลือง ดอกตูมรูปกรวยกลับ ก้านดอกยาวประมาณ ๐.๕ มม. หรือไร้ก้าน ฐานดอกสั้น กว้างประมาณ ๑.๕ มม. สูง ๑-๑.๕ มม. กลีบรวม ๕-๖ กลีบ เรียงจดกัน แต่ละกลีบรูปคล้ายสามเหลี่ยม กว้างและยาว ๐.๘-๑ มม. ไม่มีขนต่อม เกสรเพศผู้มีจำนวนเท่ากับกลีบรวมและติดอยู่ใกล้โคนกลีบ ก้านชูอับเรณูกว้างประมาณ ๐.๒ มม. ยาวประมาณ ๐.๒ มม. เชื่อมติดกับฐานอับเรณู อับเรณูรูปกลมเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๐.๓ มม. มี ๒ พู ขนาดพูไม่เท่ากัน รังไข่อยู่ใต้วงกลีบหรือกึ่งใต้วงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุล ๓ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้น กว้างและยาว ๐.๒-๐.๓ มม. ที่โคนมีต่อมน้ำต้อยเป็นพูตื้น มีสันตามพูโปร่งแสง ยอดเกสรเพศเมียมี ๕ พู อวบน้ำ มีปุ่มเล็ก

 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงค่อนข้างกลมกว้าง ๒.๕-๓.๕ มม. ยาว ๓-๓.๕ มม. สุกสีดำ ผนังผลชั้นนอกเรียบ ผนังผลชั้นกลางบางและฉ่ำน้ำ ผนังผลชั้นในแข็งรูปทรงค่อนข้างกลม กว้าง ๒.๕ มม. ยาว ๒-๒.๕ มม. มีปุ่มมีแฉก ๕ แฉก ตรงปลายพบรอยแผลรูปดาวที่อาจต่อเนื่องไปถึงส่วนโคน ปลายผลมักมีติ่งแหลมอ่อนสั้น ๆ รูปคล้ายกรวย ก้านผลกว้างประมาณ ๐.๕ มม. ยาว ๐.๓-๐.๕ มม. เมล็ดขนาดเล็ก เป็นพู เนื้อเมล็ดย่น

 ตีเมียเมื่อย่างชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันออกเฉียงใต้และภาคใต้ พบตามป่าเสม็ด ชายป่าพรุ และป่าที่ถูกแผ้วถาง ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลปานกลางถึงประมาณ ๓๐๐ ม. ออกดอกเดือนธันวาคมถึงกุมภาพันธ์ เป็นผลเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม ในต่างประเทศพบทางตะวันตกเฉียงใต้ของจีน กัมพูชา เวียดนาม คาบสมุทรมลายู และภูมิภาคมาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตีเมียเมื่อย่าง ๑
ชื่อวิทยาศาสตร์
Dendrotrophe buxifolia (Blume) Miq.
ชื่อสกุล
Dendrotrophe
คำระบุชนิด
buxifolia
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Blume, Carl (Karl) Ludwig von
- Miquel, Friedrich Anton Wilhelm
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Blume, Carl (Karl) Ludwig von (1796-1862)
- Miquel, Friedrich Anton Wilhelm (1811-1871)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ. ดร.อารีย์ ทองภักดี